Αρχαίος Ωρωπός – Αρχαιολογικός χώρος Αμφιάρειου

Ο αρχαιολογικός χώρος του Αμφιάρειου, βρίσκεται στα ΒΑ. της Αττικής, στη θέση Μαυροδήλεσι, 6 km ΝΑ. του Ωρωπού. Μέσα σε ένα τοπίο γεμάτο πεύκα, πλατάνια και πικροδάφνες σώζεται το αρχαίο Ιερό του Αμφιάραου και μια πηγή που εικάζεται ότι είναι η Ιερή Πηγή.

Το μαντείο-θεραπευτήριο, που ήταν αφιερωμένο στον χθόνιο θεό και ήρωα του Άργους, Αμφιάραο, ήταν το μεγαλύτερο από τα αρχαία Ιερά της εποχής. Σύμφωνα με το μύθο, ο θεός δε γεννήθηκε από κάποια ένωση αλλά ξεπήδησε από μια πηγή που βρισκόταν στον αρχαίο Ωρωπό, κοντά στο Ναό του. Ως θεός του Κάτω Κόσμου ήταν αρκετά δημοφιλής για τις θεραπευτικές και μαντικές του ιδιότητες. Η Ιερή Πηγή ανάβλυζε νερό στην οποία οι θεραπευμένοι ασθενείς έριχναν νομίσματα στην πηγή για να ευχαριστήσουν το θεό για την ίαση.

Ο Αισχύλος στην τραγωδία του «Επτά επί Θήβας» αναφέρεται στο βασιλιά του Άργους, Αμφιάραο.

ΑΡΧΑΙΟΣ ΩΡΩΠΟΣ

Ο αρχαίος Ωρωπός βρισκόταν στη σημερινή θέση Σκάλα Ωρωπού και ήταν ένα λιμάνι ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας, απέναντι από την Εύβοια. Η ιδιαίτερη θέση της πόλης είχε ως συνέπεια τη διεκδίκηση της κυριαρχίας της από τους Ερετριείς, τους Βοιωτούς και τους Αθηναίους αλλά και τη μακρόχρονη υποταγή της σε αυτούς.

Μεγάλο γεγονός για την πόλη υπήρξε η ίδρυση του Αμφιάρειου, στο τέλος του 5^ου π.Χ. αι. Το 367 μ.Χ. όταν ο Ωρωπός έγινε ανεξάρτητος ανεγέρθηκαν ο μεγάλος Ναός, ο Βωμός, η Μεγάλη Στοά, ο ανατολικός αναλημματικός τοίχος, πίσω από τη στοά και τα Λουτρά. Την εποχή αυτή οικοδομήθηκε το λίθινο προσκήνιο και η σκηνή του Θεάτρου.

Από τις αρχές του 4^ου π.Χ. και ως το 338 π.Χ., στη Μάχη της Χαιρώνειας, όταν οι Αθηναίοι ήταν πάλι κάτοχοι του Ωρωπού, η φήμη του Αμφιάρειου απλώνεται σε όλη την Ελλάδα.

Οι αναθηματικές επιγραφές που έχουν βρεθεί στο Αμφιάρειο δείχνουν ότι οι Αθηναίοι έδειξαν ενδιαφέρον για το Ιερό, καθώς πρόσθεσαν νέα κτίρια, πρόσφεραν αφιερώματα στον Αμφιάραο (μικρά ομοιώματα ανθρώπινων μελών, νομίσματα κ.ά.) και αναδιοργάνωσαν τις γιορτές προς τιμή του.

Από τον 3^ο π.Χ. έως και τις αρχές του 2^ου π.Χ. και συγκεκριμένα έως το 145 π.Χ., όταν ο Ωρωπός ήταν μέλος του «Κοινού των Βοιωτών», το Αμφιάρειο παρουσίασε τη μεγαλύτερη του άνθηση, καθώς μέριμνα του «Κοινού» ήταν η θρησκευτική λατρεία και η διοργάνωση μεγάλων γιορτών. Το Ιερό του Αμφιάραου άρχισε να προσελκύει πλήθος κόσμου, από πολλές περιοχές, οι οποίοι πρόσφεραν χρηματικές δωρεές κυρίως για λόγους σύναψης καλών σχέσεων με την πόλη του Ωρωπού.

Λόγω της μεγάλης φήμης που είχε αποκτήσει το Αμφιάρειο, οι κάτοικοι του Ωρωπού άρχισαν να δημοσιεύουν σε αυτό σημαντικές αποφάσεις, ανακοινώσεις δημόσιου χαρακτήρα, ψηφίσματα, προκηρύξεις, τα οποία ήταν χαραγμένα πάνω σε στήλες ή στα βάθρα των αγαλμάτων.

Μετά τη λήξη του Αχαϊκού πολέμου (146 π.Χ.) το «Κοινό των Βοιωτών» διαλύθηκε οριστικά και η Ελλάδα υποδουλώνεται στους Ρωμαίους οι οποίοι δημιούργησαν το «Κοινό της Ρωμαϊκής περιόδου». Στο Αμφιάρειο στήνονται βάθρα με αγάλματα Ρωμαίων αξιωματούχων, όπως του στρατηγού-δικτάτορα Σύλλα και της συζύγου του Μετέλλης. Το «Κοινό των Βοιωτών» ανασυντάχθηκε πάλι, πολύ αργότερα, ίσως κατά τους Μιθριδατικούς πολέμους, τη δεκαετία 80-70 π.Χ., αλλά ήδη το Αμφιάρειο είχε πέσει σε παρακμή. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού (1^ος μ.Χ.), η λατρεία του Αμφιάραου άρχισε σιγά σιγά να φθίνει και το Ιερό σταδιακά εγκαταλείφτηκε.

ΑΜΦΙΑΡΕΙΟ-ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Το Αμφιάρειο ήταν κτισμένο στις όχθες του χείμαρρου «της Χαράδρας» όπως λεγόταν τότε. Η συστηματική ανασκαφή του Ιερού ξεκίνησε το 1884 έως το 1929, από την Αρχαιολογική Εταιρεία. Οι ανασκαφές που έχουν γίνει στον αρχαιολογικό χώρο, έδειξαν ότι υπήρχαν τα εξής:

Βωμός, μεγάλων διαστάσεων 4,60Χ8,90 μ. όπου σήμερα σώζεται μόνο το κάτω μέρος και κάποια ίχνη από 2 βωμούς παλαιότερης εποχής
Ιερή Πηγή, Ν. του βωμού από την οποία αναδύθηκε ο θεός Αμφιάραος.
Ναός Αμφιάραου, (4^οςπ.Χ.), στα ΝΔ. του βωμού, δωρικού ρυθμού, με διαστάσεις 38,00 Χ 14,00μ. Ο Ναός είχε Πρόναο, με 6 δωρικούς κίονες ανάμεσα σε παραστάδες, Πρόδρομο, με μαρμάρινους πάγκους για να κάθονται οι επισκέπτες, Σηκό, με 2 σειρές από κίονες ιωνικού ρυθμού οι οποίες χώριζαν το ναό σε 3 κλίτη. Στο κεντρικό κλίτος, υπήρχε το μαρμάρινο άγαλμα του θεού Αμφιάραου, σε όρθια στάση. Σήμερα το άγαλμα σώζεται ακρωτηριασμένο. Στον πίσω τοίχο του Σηκού υπήρχε μια πόρτα που οδηγούσε σε ένα μικρό δωμάτιο που χρησίμευε ίσως ως θησαυροφυλάκιο ή είχε κάποια σχέση με τη λατρεία. Σήμερα σώζεται το άνοιγμα και το κατώφλι αυτής της πόρτας.
Αγάλματα, υπήρχε μια σειρά από αγάλματα επιφανών προσώπων, κατά μήκος του δρόμου που οδηγούσε στο Ναό. Σήμερα σώζονται μόνο τα βάθρα, δηλαδή οι βάσεις των αγαλμάτων, στα οποία υπάρχουν χαραγμένες επιγραφές.
Λουτρά Ιερού,(4^ος π.Χ.), ένα τετράγωνο κτίριο, δίπλα από την Ιερή Πηγή, από το οποίο σώζονται μόνο μια δεξαμενή, δύο μεγάλες λεκάνες, το δάπεδο και το κάτω μέρος των τοίχων.
Μεγάλη Στοά, (4^ος π.Χ.) στα Δ. των λουτρών. Το κτίσμα είχε μήκος περίπου 110 μ. και στα δυο άκρα του υπήρχαν δυο δωμάτια στα οποία γινόταν η «εγκοίμηση». Όπως και στα Ιερά του Ασκληπιού, ο ασθενής έπεφτε σε ύπνωση και περίμενε το χρησμό που θα δώσει ο θεός για τη θεραπεία του.
Αρχαίο Θέατρο, (4^ος π.Χ.), δωρικού ρυθμού που προορίζονταν για τους θεατές των θυσιών που γίνονταν στο βωμό.

Σήμερα σώζονται ερείπια του θεάτρου, όπως οι πέντε θρόνοι-θέσεις των επισήμων που υπήρχαν γύρω από τη σκηνή. Είναι από λευκό μάρμαρο με ανάγλυφες διακοσμητικές παραστάσεις και επιγραφές. Επίσης, προς τη Β. πλευρά του βωμού, θα δείτε ότι απέμεινε από τα τρία ημικυκλικά σκαλιά.

Μικρός Ναός (4^οςπ.Χ.) στο σημείο όπου στεκόταν το τελευταίο βάθρο αγάλματος υπήρχε ένας μικρός ναός όπου σήμερα σώζονται μόνο οι τοίχοι.

ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΑ ΑΜΦΙΑΡΕΙΑ ή ΑΜΦΙΑΡΑΕΙΑ ΡΩΜΑΙΑ

Οι Ωρώπιοι, είχαν καθιερώσει γιορτές προς τιμή του θεού Αμφιάραου, τα Μικρά Αμφιάρεια, που γινόντουσαν κάθε χρόνο και τα Μεγάλα Αμφιάρεια, κάθε πέντε χρόνια.

Τα Μεγάλα Αμφιάρεια περιελάμβαναν μουσικούς, αθλητικούς και ιππικούς αγώνες στους οποίους έπαιρναν μέρος αθλητές και ηθοποιοί από την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μικρά Ασία.

ΣΚΑΛΑ ΩΡΩΠΟΥ

Η Σκάλα Ωρωπού αποτελεί σήμερα έναν παραθαλάσσιο παραθεριστικό οικισμό, μέρος του οικισμού του Ωρωπού. Εδώ θα έχετε την ευκαιρία να κολυμπήσετε, να καθίσετε στα πολυάριθμα καφέ ή να φάτε φρέσκο ψάρι σε κάποια από τις ψαροταβέρνες της περιοχής.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΠΡΟΣ ΩΡΩΠΟ

Η πρόσβαση γίνεται από την Ε.Ο. Αθηνών-Λαμίας, όπου στρίβετε δεξιά προς Ωρωπό (περίπου 52 km). Αν δεν έχετε δικό σας μεταφορικό μέσο τότε μπορείτε να πάρετε το λεωφορείο με κατεύθυνση προς Ωρωπό ή με κατεύθυνση Άγιοι Απόστολοι. Από εκεί που θα σας αφήσει το λεωφορείο ο Αρχαιολογικός Χώρος του Αμφιάρειου απέχει περίπου 3 km.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

ΚΤΕΛ Αττικής, Πατησίων 68 (28^ης Οκτωβρίου) & Κότσικα 2, Αθήνα,

τηλ. : 210 8808000, 210 8808080, 210 8808117, www.ktelattikis.gr

Σταθμαρχείο Ωρωπού, τηλ. : 2295032216