Καρύταινα ή Καρίταινα, Η Καστροπολιτεία του Μοριά
Η Καρύταινα είναι ένας χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός του Δ. Γόρτυνος, Ν. Αρκαδίας. Βρίσκεται στην καρδιά του Μοριά, στη θέση της αρχαίας Βρένθης. Απέχει από την Αθήνα 214 km, από την Τρίπολη 54 km και 20 km από τη Μεγαλόπολη. Είναι κτισμένη στην πλαγιά του λόφου Αχρειοβούνι ή Αγίου Ηλία σε υψόμετρο περίπου 500 μ και ατενίζει την εύφορη κοιλάδα του Αλφειού ποταμού.
ΚΑΣΤΡΟ ΚΑΡΥΤΑΙΝΑΣ
Στην κορυφή του λόφου δεσπόζει το Κάστρο της Καρύταινας, το οποίο κτίστηκε στα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας (13ο αι.). Η κατασκευή του Κάστρου αποδίδεται στον πρώτου βαρόνου της Καρύταινας Ούγκο ντε Μπριγιέρ (Hugues de Brruyere) ενώ ο γιός του, Γοδεφρείδο ντε Μπριγιέρ (Geoffroy de Brruyere), ονόμασε την περιοχή του Κάστρου «Τολέδο της Ελλάδος».
Το μήκος του τείχους είναι 110 μ, το πλάτος του περίπου 40 μ και το ύψος του φτάνει έως 7μ.
Το τείχος σώζεται σε καλή κατάσταση αλλά στο εσωτερικό του Κάστρου δυστυχώς υπάρχουν μόνο ερείπια. Στη ΝΔ πλευρά θα δει κανείς ένα μεγάλο κτίσμα με πολλά ανοίγματα που κάποτε ίσως ήταν κατοικία του βαρόνου.
Ο Ν. Καζαντζάκης αναφέρει χαρακτηριστικά « …Κοιτάζω το Κάστρο της Καρύταινας και νιώθω την ψυχή του αληθινά ζωντανού ανθρώπου να στέκεται εκεί πάνω όρθια και να βιγλίζει. Αργότερα, πολύ αργότερα, μετά τη νίκη, θα ΄ρθει η νέα χαρά κι η νέα ισορρόπηση. Σήμερα, όταν λίγο τιναχτούμε από το μεθύσι της αρχαίας ομορφιάς, νιώθουμε πως το Κάστρο της Καρύταινας εκφράζει πιστά και ανήλεα τη φοβερή στιγμή»,από το βιβλίο του «Τοπία και Κάστρα του Μοριά», 1960.
Κατά την περίοδο της Επανάστασης το 1821 το Κάστρο διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο καθώς ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης το 1826 το επισκεύασε για να το χρησιμοποιήσει ως ορμητήριο κατά του Ιμπραήμ (1826-1827). Στο ανέβασμα προς το Κάστρο υπάρχει η προτομή του Κολοκοτρώνη, δίπλα στο σπίτι που έμενε στα χρόνια της Επανάστασης (1821-1827) και η μικρή εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου, στην οποία λέγεται ότι εκκλησιαζόταν ο Γέρος του Μοριά. Ανήκει στον τύπου του δικιόνιου εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο, με τη βόρεια πλευρά να εφάπτεται σε βράχο του λόφου.
Στα Α. του Κάστρου σώζεται και έχει αναστηλωθεί πρόσφατα, ο Πύργος της Λεβένταινας, Οθωμανικό κτίσμα και ο Πύργος Ματζουρανογιάννη. Στους πρόποδες της ανατολικής πλευράς του Κάστρου, υπάρχει ναός αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και στη Ζωοδόχο Πηγή. Παλαιότερα το προαύλιο του ναού χρησίμευε και ως κοιμητήριο γι’ αυτό υπάρχουν αρκετοί τάφοι.
Κοντά στην εκκλησία σώζονται τα ερείπια του σπιτιού του Αγίου Αθανασίου Χριστιανουπόλεως, πολιούχου της Καρύταινας, ο οποίος υπήρξε Επίσκοπος Χριστιανουπόλεως και γιορτάζει στις 17 Μαϊου.
Στην είσοδο της Καρύταινας, κοντά στο Δημαρχείο, υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στη μνήμη του Αγίου Αθανάσιου Χριστιανουπόλεως, η οποία κτίστηκε το 1905 -1910 από τον αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο, ο οποίος το 1909-1911 σχεδίασε και το ναό του Αγίου στην Ι.Μ. Προδρόμου, στον ποταμό Λούσιο. Στα ΒΔ του Κάστρου υπάρχει ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου (17ο αι.). Στο ναό μπορεί να θαυμάσει κανείς τις σωζόμενες τοιχογραφίες, τον Παντοκράτορα στον τρούλο, το ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Ο Καθεδρικός ναός του χωριού είναι η εκκλησία της Ευαγγελίστριας (1868), διαστάσεων 22μ Χ15 Χ18μ, με το εντυπωσιακό καμπαναριό.
Χαρακτηριστικά αξιοθέατα της περιοχής είναι τα ξακουστά τοξωτά γεφύρια, όπως το Γεφύρι του Μελίκη και το Γεφύρι του Κούκου, κάτω από τα οποία ρέει ο Αλφειός ποταμός, μήκους 112 km,
Η Γέφυρα του Αλφειού ή Γεφύρι Μελίκη, μνημείο βυζαντινής αρχιτεκτονικής, έχει μήκος 50 μ και 5 τόξα. Θεμελιώθηκε στην εποχή των Φράγκων αλλά μετά από φυσική φθορά ή σεισμό, καταστράφηκε και ξανακτίστηκε από τον Ραούλ Μανουήλ Μελίκη (1440), σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στο δυτικό της θωράκιο. Ένα μεγάλο μέρος του γεφυριού καταστράφηκε κατά τον Εμφύλιο. Στη δυτική μεριά του Γεφυριού, είναι κτισμένη μικρή εκκλησία, τύπου μονόκλιτης βασιλικής, όπου στην εποχή του Αγίου Αθανασίου Χριστιανουπόλεως ήταν αφιερωμένη στα Άγια Θεοφάνεια και σήμερα στο Γενέσιο της Θεοτόκου.
Το Γεφύρι του Κούκου, χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο μνημείο είναι κατασκευασμένο στο πιο στενό σημείο του Αλφειού ποταμού, κοντά στη περιοχή «Τρία Αλώνια» του χωριού Μάραθα ή Βλαχορράφτη. Κτίστηκε το 1880 από τον πρωτομάστορα Αντώνη Κάτσαινο, από την περιοχή Λαγκάδια και είναι ένα μονότοξο ημικυκλικό γεφύρι, μήκους 20 μ, πλάτους 4 μ και ύψους 34 μ. Το όνομά του το πήρε σύμφωνα με την παράδοση, από κάποιον άνθρωπο με το όνομα Κούκος, ο οποίος πάνω σε καυγά σκότωσε το νονό του Μπραϊμη επειδή του έκλεψε ένα ζώο.
Στην Καρύταινα εκτός από μια επίσκεψη στις βυζαντινές εκκλησίες μπορεί να περπατήσει κανείς στα λιθόστρωτα μικρά δρομάκια, να δει το Δημοτικό Σχολείο, το οποίο κτίστηκε στα χρόνια του Καποδίστρια, να θαυμάσει τα πετρόκτιστα σπίτια φτιαγμένα σύμφωνα με την αρχιτεκτονική της περιοχής, με ανώι και κατώι, τη βρύση του Σπολάτη στην είσοδο του χωριού (1922), το Σπήλαιο της Καβίας, στις όχθες του Αλφειού και τον καταρράκτη Βρόντου στο Γεφύρι Κούκου.
Η ευρύτερη περιοχή διαθέτει πολλά καταλύματα, παραδοσιακούς ξενώνες, ταβέρνες και καφενεία όπου ο επισκέπτης μπορεί να δοκιμάσει παραδοσιακά φαγητά και να αγοράσει ντόπια προϊόντα, όπως κάστανα, μέλι, χυλοπίτες, γαλακτοκομικά.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Το πλινθόκτιστο Γεφύρι Καρύταινας – Ατσίχολου, στον ποταμό Λούσιο, απέχει 3 km από την Καρύταινα και ενδείκνυται για διάφορες αθλητικές δραστηριότητες. Από το Ατσίχολο ξεκινούν οι διαδρομές για rafting, rapper, kayak, trekking κλπ οι οποίες διασχίζουν το Λούσιο ποταμό (7 km) και μετά από μια συναρπαστική κατάβαση, καταλήγουν μέσα από το φαράγγι του Αλφειού, στο Γεφύρι του Κούκου.
Αν κάποιος θέλει να συνεχίσει πεζός υπάρχει λίγο πιο κάτω, περίπου 10 λεπτά περπάτημα, ο εντυπωσιακός καταρράκτης του Βρόντου, τα νερά του οποίου πέφτουν από ύψος 17 μ. Το κόστος της κατάβασης κοστίζει περίπου 50 € μαζί με τον εξοπλισμό και την επιστροφή στην αφετηρία με πούλμαν. Ο βαθμός δυσκολίας της διαδρομής είναι μεσαίος. Υπάρχουν άλλες δυο διαδρομές κατάβασης, από τη Γέφυρα του Ατσίχολου προς Θεισόα (10 km) ή προς Μάτεσι (16 km) του Ν. Ηλείας.
ΜΑΡΑΘΑ ή ΒΛΑΧΟΡΡΑΦΤΗΣ
Πηγαίνοντας ΒΔ της Καρύταινας (15 km), συναντάμε το χωριό Μάραθα ή Βλαχορράφτης, όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι, όνομα που πήρε από έναν βλάχο, ράφτη ποιμενικών ρούχων της περιοχής, που πρωτοκατοίκησε εδώ το 1600 μ.Χ.
Αρχικά το χωριό βρισκόταν στη θέση Μαραθιά, στη δεξιά όχθη του Αλφειού ποταμού, κοντά στο Γεφύρι του Κούκου. Στην Επανάσταση του 1821 οι κάτοικοι του χωριού πήραν ενεργά μέρος. Το χωριό με τα μικρά πέτρινα σπίτια, έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.
Αξίζει να επισκεφτεί κανείς τον Καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδας (1870 -1075), ο οποίος κατασκευάστηκε από τον Αντώνη Κάτσαινο, τον πρωτομάστορα που έκτισε το Γεφύρι του Κούκου, την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου (18ος ), το Παλαιό Δημοτικό Σχολείο (1859), τη Βρύση της Ράχης (1934), στη θέση παλαιού υδραγωγείου, την Κάτω Βρύση κλπ.
Εδώ, λόγω της καταγωγής της οικογένειας των βιομήχανων Αγγελόπουλων, υπάρχει προτομή του Παναγιώτη Αγγελόπουλου, μεγάλου ευεργέτη της περιοχής.
ΑΡΧΑΙΑ ΓΟΡΤΥΣ
Λίγο πιο έξω από το χωριό Ατσίχολο, στην κοιλάδα που υπάρχει στη δεξιά όχθη του ποταμού Λούσιου, σε υψόμετρο 350 μ. απλωνόταν η Αρχαία Γόρτυς. Η πρόσβαση γίνεται από το χωριό Ελληνικό (6 km) και από το Γεφύρι του Κόκκορη. Σύμφωνα με τη μυθολογία, το όνομά της το πήρε από το Γόρτυς, γιο του Στυμφήλου και δισέγγονο του Αρκάδα.
Από τις ανασκαφές που έγιναν εδώ (1950-1956) έχουν βρεθεί δυο οχυρωματικοί περίβολοι, ο εξωτερικός (360 π.Χ.) και ο εσωτερικός (220 π.Χ.).
Το Ασκληπιείο της Αρχαίας Γόρτυνος περιελάμβανε δυο ναούς αφιερωμένους στον Ασκληπιό και ενδιάμεσα των ναών αυτών υπήρχαν τα περίφημα ιαματικά Λουτρά του Ασκληπιείου. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι το 335 π.Χ. όταν ο Μέγας Αλέξανδρος έφτασε στην Αρχαία Γόρτυς αφιέρωσε στον Ασκληπιό τον θώρακα και το δόρυ του, η αιχμή του οποίου σώζεται μέχρι σήμερα.
Δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνος βρίσκεται ο ναός του Αγίου Ανδρέα, κτισμένος τον 9ο ή 10ο αι. πάνω στα ερείπια ρωμαϊκού κτίσματος. Ο Λούσιος ποταμός λέγεται και Γορτύνιος, από την περιοχή της Αρχαίας Γόρτυνος μέχρι τη συμβολή του με το φαράγγι του Αλφειού. Σύμφωνα με τη μυθολογία εκεί οι Νύμφες, Θεισόα, Νέδα και Αγνώ έλουζαν τον μικρό Δία απ’ όπου πήρε και το όνομά του
Το πετρόκτιστο Γεφύρι του Κόκκορη, μονότοξο, με ισλαμικά στοιχεία, ενώνει τις δυο όχθες του Λούσιου και εξυπηρετεί μέχρι σήμερα το χωριό Ελληνικό.
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΚΑΛΑΜΙΟΥ
Βρίσκεται κοντά στο χωριό Ατσίχολο (3,5 km) κτισμένη στη δεξιά απόκρημνη όχθη του φαραγγιού του Λούσιου. Πιθανότατα ονομάστηκε έτσι από τα πολλά καλάμια που υπάρχουν ακόμα και σήμερα στην περιοχή, λόγω του ποταμού. Αποτελείται από δυο ναούς την Παλαιά Μονή (1705), σφηνωμένη σε σπήλαιο βράχου, από την όποια σώζονται μερικά από τα παλαιά κελιά και τη Νέα Μονή (1730 ), κτισμένη σε κοντινή απόσταση δυτικότερα της Παλαιάς.
Η Νέα Μονή ανήκει στον τύπο τετρακιόνιου εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο και σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση το Καθολικό της Μονής. Οι τοιχογραφίες της Νέας Μονής είναι εξαιρετικές, έργα δυο αδελφών, των Πέτρου και Μιχαήλ Πεδιώτη, ζωγράφων από την Κρήτη. Ξεχωρίζουν οι τοιχογραφίες της Υπαπαντής, της Βάπτισης, του Μυστικού Δείπνου, της Δευτέρας Παρουσίας, του Ακάθιστου Ύμνου κλπ. Η Μονή είναι γυναικεία, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, γιορτάσει στις 15 Αυγούστου και αποτελεί Μετόχι της Ι.Μ. Προδρόμου.
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΔΗΜΟΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ, έδρα Καρύταινα : 2791031214
Ι.Μ. ΚΑΛΑΜΙΟΥ : 27950-81520
Trekking Hellas ΑΡΚΑΔΙΑΣ τηλ. Βάσης Βλαχορράφτης: 2791025978 Ταχυδρομική Διεύθυνση: Αναξαγόρα 5, Τρίπολη
