Πυτίος Χίου, Στα Μονοπάτια Του Ομήρου Ένας Ιστορικός Και Γαστρονομικός Προορισμός

Πυτιός (ή Πιτυούς), ορεινό χωριό της Βόρειας Χίου, στα λεγόμενα Βορειόχωρα, με ιστορία, πολιτιστική κληρονομιά, φυσικό περιβάλλον, παραδοσιακή αρχιτεκτονική σπιτιών, στενά δρομάκια με πέτρινες καμάρες και αυθεντική χιώτικη κουζίνα.

Τοποθετείται στα ΒΑ. του νησιού, σε μια στενόμακρη κοιλάδα γεμάτη ελαιόδεντρα, συκιές, αμυγδαλιές, αχλαδιές, αμπέλια. Η κοιλάδα του χωριού Πιτυός συναντάει στα Δ. τον ορεινό όγκο του Όρους (1.186 μ.), που είναι το 2^ο ψηλότερο βουνό του νησιού μετά το γειτονικό Πελλιναίο ή Πεληναίο (1.297 μ.) και στα Α. το Οροπέδιο του Αίπους, που καταλήγει στην κοιλάδα. Αναπτύσσεται αμφιθεατρικά σε υψόμετρο περίπου 460 μ., πάνω από τον χείμαρρο Μάκελο μέχρι τον Γενοβέζικο Πύργο, που είναι το σήμα κατατεθέν του χωριού.

Παραδοσιακό κτηνοτροφικό χωριό, με μεγάλη τσοπάνικη παράδοση, καθώς αποτελούσε τη μεγαλύτερη κτηνοτροφική κοινότητα του νησιού (αρχές 18^ου αι. – μέσα  20^ου αι.), με απέραντα βοσκοτόπια. Ενώ στη Ν. Χίο ανθούσε το εμπόριο των εσπεριδοειδών και της μαστίχας εδώ ανθούσε η τυροκομία. Οι Πυτιανοί έβγαζαν το δικό τους γάλα και τυρί, το πυτιανό, που το τυροκομούσαν πάνω στα βουνά, κάτω από δύσκολες συνθήκες, με βαρείς χειμώνες και την οικογένεια να ακολουθεί τον τσοπάνο και το κοπάδι του.

Ο Πιτυός απέχει από τα Καρδάμυλα 6 Km (15’) και από την πόλη της Χίου 25 km (45’), μέσω της Επαρχ. Οδού Χίου – Βολισσού.

Η κοιλάδα του χωριού Πιτυός αποτελεί πέρασμα μεταναστευτικών πουλιών και είναι ιδανική για παρατήρηση και κυνήγι καθώς στη Χίο καταγράφονται 211 είδη πτηνών, όπως κουκουβάγιες, πέρδικες, αετογερακίνες κλπ.

Πίτυς σημαίνει πεύκο και κατά την ελληνική μυθολογία η Πίτυς ήταν Νύμφη των δασών που μεταμορφώθηκε σε πεύκο για να ξεφύγει από τον έρωτα του θεού Πάνα, που ήταν ο θεός των δασών και των ποιμένων.

Πίτυς είναι το τόπος που επισκέφθηκε ο Όμηρος, ο μεγάλος ποιητής της αρχαιότητας, κατά την παραμονή του στη Χίο. Η Χίος είναι μία από τις 7 πόλεις που διεκδικούν την καταγωγή του Ομήρου. Η Δασκαλόπετρα ή Πέτρα του Ομήρου, στο χωριό Βροντάδος, είναι ο βράχος στον οποίον καθόταν ο Όμηρος και δίδασκε.

Η άφιξη και παραμονή του Ομήρου στη Χίο περιγράφεται στη βιογραφία «Βίος Ομήρου» του Ηρόδοτου Αλικαρνασσέα ή ψευδο- Ηρόδοτου. Αναφέρει ότι ο Όμηρος, κατά την άφιξή του στη Χίο, έμεινε μια ημέρα στα παράλια και στη συνέχεια περπάτησε προς το Όρος και το Πίτυς, όπου μετά από περιπλάνηση στο δάσος, φιλοξενήθηκε στη στάνη του βοσκού Γλαύκου. Στη συνέχεια πήγε στη Βολισσό όπου παρέμεινε για αρκετό διάστημα και εργάστηκε ως οικοδιδάσκαλος στο σπίτι ενός άρχοντα με το όνομα Χίος.

ΠΙΤΥΟΣ – ΓΕΥΣΕΙΣ

Θα βρείτε παραδοσιακά πιάτα, φτιαγμένα με ντόπια αγνά υλικά όπως κρέας, γάλα και τυρί από τους τσοπάνους της περιοχής, αρωματικά βότανα και άγρια χόρτα από τα βουνά.

• Μάκελος, ταβέρνα στην πλατεία Πιτυούς, με τραπεζάκια κάτω από τον υπεραιωνόβιο πλάτανο και δίπλα στον χείμαρρο Μάκελο. Ντόπιο κατσικάκι, must η κατσίκα κοκκινιστή και η κατσικίσια σπάλα φούρνου, χερίσια μακαρόνια (χιώτικα  χειροποίητα μακαρόνια) πασπαλισμένα με ξηρομούζηθρο (ντόπια ξηρή μυζήθρα), άγρια σαλιγκάρια, χόρτα και μανιτάρια του βουνού, κεφτεδάκια, μαλαθρόπιτες (με μάραθο ή μάλαθρο όπως το λένε εδώ), κουκιά με μάραθο ή γιαχνί, κοπανιστόπιτες (με τυρί κοπανιστή Χίου), μυζηθροκεφτέδες, ριγανοκεφτέδες (πατατοκεφτέδες με ρίγανη), χιώτικό κρασί, η Β. Χίος  ήταν γνωστή από την αρχαιότητα για τον «Αριούσιο Οίνο», χιώτικη σούμα (απόσταγμα από σύκο, αντίστοιχο του τσίπουρου), χιώτικο ούζο και χιώτικη μπύρα.

• Μύρτιλο Sweets And Coffee, στην πλατεία δίπλα στο «Παλιό Σχολείο».

Φρέσκος μυρωδάτος καφές, χειροποίητα παραδοσιακά γλυκά, must το ρυζόγαλο και το γαλακτομπούρεκο (από ντόπιο κατσικίσιο γάλα), μυζηθροπιτάκια (με μυζήθρα από κατσικίσιο γάλα), ταμπουροπιτάκια (ταμπουράς λέγεται η κίτρινη κολοκύθα), τάρτες, γλυκά του κουταλιού.

Φεύγοντας μπορείτε να αγοράσετε τα προϊόντα  του μαγαζιού.

• «Το Παλιό Σχολείο», ξενώνας, καφέ – ψητοπωλείο, πλατεία χωριού Πιτυός. Το κτίριο του παλιού σχολείου μετατράπηκε σε φιλόξενο χώρο, για διανυκτέρευση. Διαθέτει  2 διαμερίσματα 4 ατόμων και παραμένει ανοιχτό 11 μήνες το χρόνο. Στην ταβέρνα θα βρείτε καλό φαγητό, σπιτικούς μεζέδες, καφέ, γλυκό. Δοκιμάστε οπωσδήποτε ντόπια γίδα κοκκινιστή με χερίσια μακαρόνια, χειροποίητη τυρόπιτα (με φέτα και κατσικίσιο τυρί Χίου), κοπανιστόπιτα (με τυρί κοπανιστή Χίου), γιαπρακόφυλλα (με ρύζι), χορτοκεφτέδες (με άγρια χόρτα του βουνού) κλπ.

• «Καφενές του Γιώργη», καφενείο, ουζερί, τσιπουράδικο. Χιώτικη παράδοση, αυθεντικές σπιτικές συνταγές και πιάτα με ντόπια υλικά, χερίσια μακαρόνια της Αλέκας, χειροποίητα τουρσιά, γλυκά, μαρμελάδες.

• Παραδοσιακός ξυλόφουρνος του Γ. Αποστολή, για φρέσκο ψωμί στα ξύλα και χειροποίητα παξιμάδια. Ο παλιός φούρνος του κ. Γιάννη αποτελεί ταυτόχρονα και αξιοθέατο του χωριού Πιτυός καθώς διαθέτει συλλογή παλιών χρηστικών αντικειμένων και παραδοσιακό αργαλειό.

• «Pitys chios herbs cultivation»

Πρόκειται για μια μικρή οικογενειακή επιχείρηση καλλιέργειας και μεταποίησης αρωματικών φυτών, που φύονται στη χιώτικη φύση, όπως θυμάρι, θρούμπι, ρίγανη, φασκόμηλο, που συλλέγονται με το χέρι και χρησιμοποιούνται στη μαγειρική για να αρωματίσουν τα φαγητά και ως αφέψημα. Για αγορά βοτάνων υπεύθυνος Βασίλης Μπάντο, τηλ. :  6947 982751 (ρωτήστε στο χωριό και θα σας κατατοπίσουν).

• Καφεγλυκοπωλείο της Άννας, 22720 42004, 6932 617840, 21^ο km Επαρχ. Οδ. Χίου-Κεραμού, πριν το χωριό Πυτιός, στη διασταύρωση προς ΒΔ. και τα χωριά Διευχά, Κατάβαση, Βολισσό κλπ. Μια στάση για καφέ, γλυκό, φαγητό στο ιστορικό καφενείο της «Κουρούναινας», στην Αγ. Ισιδώρου, που υπήρξε σημείο ξεκούρασης για τους ταξιδιώτες από την πόλη της Χίου προς τα χωριά της περιοχής Αμανής.

ΠΙΤΥΟΣ – ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

• Γενοβέζικος Πύργος

Ο διώροφος Πύργος κατασκευάστηκε κατά την Γενουατική περίοδο (1346 – 1566) και χρησίμευε ως αποθήκη (ισόγειο) και ως κατοικία (1^ος όροφος).

Στις μεγάλες δεξαμενές του ισογείου οι Γενουάτες αποθήκευαν ένα εύφλεκτο υγρό, την τερεβινθίνη, που προέκυπτε από την επεξεργασία μιας ρητίνης, παρόμοιας με το ρετσίνι του πεύκου, από τις άγριες φιστικιές της περιοχής και χρησίμευε ως μονωτικό υλικό ενώ ο επάνω όροφος χρησίμευε προφανώς ως κατοικία του φύλακα.

• Βυζαντινή εκκλησία Αγ. Δημητρίου (14^ος αι.), κάτω από τον Πύργο.

• Ανεμόμυλος Φέκου, δίπλα στην εκκλησία
• Μουσείο – Παραδοσιακό Ελαιοτριβείο Γιανόμωρου

Το παλιό ελαιοτριβείο της οικογένειας Χλωρού έχει μετατραπεί σε Μουσείο, με παλιά μηχανήματα και χρηστικά εργαλεία σχετικά με την εξαγωγή του ελαιόλαδου, τηλ. : 6949 611042, Γιώργος Χλωρός.

• Εκκλησία Αγ. Γεωργίου Χιοπολίτη του Πιτυανού (1785-1807), στην είσοδο του χωριού δίπλα στην ταβέρνα Μάκελος. Τοπικός Άγιος της Χίου που γεννήθηκε στον Πιτυό και γιορτάζει 26/11.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ – ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

• Γιορτή Βουνού & Κτηνοτροφίας, κάθε χρόνο στα μέσα του καλοκαιριού, στην πλατεία του χωριού Πιτυός, με χορό και φαγητό.
• Πιτυογνωσία, γίνεται από την ΚΟΙΝΣΕΠ «Πιτυός Προορισμός», μια Συνεταιριστική Επιχείρηση της Χίου που έχει σκοπό την προβολή και ανάδειξη του χωριού Πιτυός.

ΠΙΤΥΟΣ – ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗΣ

• «Μονοπάτι του Ομήρου» Το μονοπάτι που σύμφωνα με την παράδοση περπάτησε ο Όμηρος, από Δασκαλόπετρα προς Πυτιός, είναι μέρος του δικτύου αρχαιολληνικών μονοπατιών «Ελληνόστρατα», που βρίσκονται στο Οροπέδιο του Αίπους και κοντά στο χωριό Πιτυός. Ξεκινάει από το 18^ο Km της Επαρχ. Οδ. Χίου-Αγ. Ισιδώρου-Βολισσού, πηγαίνει Δ. προς την Εκκλησίδα και τερματίζει πάνω από το Πιτυός. Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου το «Μονοπάτι του Ομήρου» υπήρξε το βασικό μονοπάτι επικοινωνίας των Πιτυανών με την πόλη της Χίου. Μπορείτε να το διασχίσετε μόνοι σας ή οργανωμένα από την «Πιτυός Προορισμός»,  τηλ. : 22720 23444, 6949 611042, https://www.pityos-proorismos.gr.
• «Οθωμανικός καρόδρομος» ή «Τουρκικός δρόμος», μέρος του δικτύου της «Ελληνόστρατας». Κατασκευάστηκε στα μέσα του 19^ου αι. από τους  Οθωμανούς (1566-1912), που κατέλαβαν τη Χίο μετά τους Γενουάτες, για να συνδέσουν την πόλη της Χίου με τη Βολισσό. Ξεκινάει από τα Βοτάκια του Αίπους, τη Σελάδα και από το 18^ο km, μέσω της λεγόμενης «Ποτάμας», συνεχίζει προς τον Άγ. Ισίδωρο, το δάσος του Γιαννάκη, τον Δρίμακα ποταμό, τα Ρετσινάδικα, την Κατάβαση και τερματίζει στη Βολισσό (βατή διαδρομή).
• Τσοπάνικα μονοπάτια του Αίπους, στα Δ. του Πιτυούς. Ξεκινάει από την Παναγιά Σπηλιωτίνα, συναντάει το εγκαταλελειμμένο κτίριο του ΟΤΕ, περνάει από τις πιτυανές τσοπάνικες μάντρες του Οροπεδίου και φτάνει στην κορυφή. Η θέα από ψηλά είναι εκπληκτική (μια σχετικά κοπιαστική ανάβαση).